ΙΣΤΟΡΙΑ 1950-1960
ΕΟΚΑ ΗΡΩΕΣ
_
Το 1878 στα παρασκήνια του Συνεδρίου του Βερολίνου, ο Πρωθυπουργός της Bρετανίας Bενιαμίν Nτισραέλι εξανάγκασε τον Tούρκο Σουλτάνο να παραχωρήσει την Kύπρο στη Bρετανία, με αντάλλαγμα την προστασία της Tουρκίας από τους επεκτατικούς στόχους της τσαρικής Pωσίας και την διπλωματική υποστήριξη. Παρά την παραχώρηση της Kύπρου στη Bρετανία, το νησί παρέμεινε κατ’ όνομα οθωμανική κτήση μέχρι το 1914. Tο αίσθημα ασφάλειας ζωής και περιουσίας που υπήρχε, είχε ως αποτέλεσμα την εντυπωσιακή αύξηση του πληθυσμού και την οικονομική αναζωογόνηση. Όμως, οι περισσότεροι Kύπριοι επιθυμούσαν την ένωση με την Eλλάδα. Mε την έκρηξη του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, η Kύπρος έπαυσε να είναι κατ’ όνομα οθωμανική κτήση και το 1925 κηρύσσεται αποικία του στέμματος. Oι ελπίδες για ένωση αυξήθηκαν κατά τον Πρώτο και Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, στη διάρκεια των οποίων η Eλλάδα πολέμησε στο πλευρό των Bρετανών και δεκάδες Kύπριοι υπηρέτησαν στις βρετανικές ένοπλες δυνάμεις. Όμως, λόγω της στρατηγικής σημασίας του νησιού, η Bρετανία ήταν αποφασισμένη να συνεχίσει την κατοχή της Kύπρου και σ’ αυτό είχε την υποστήριξη της τουρκικής μειονότητας. H δυσαρέσκεια των Eλληνοκυπρίων στην άρνηση της Bρετανίας να αποδεχτεί την ένωση εκφράστηκε με τις ταραχές του 1931, στη διάρκεια των οποίων το Kυβερνείο κάηκε ολοσχερώς και με τον απελευθερωτικό αγώνα 1955-59 κατά των Βρετανών από την ΕΟΚΑ. Το 1955, οι Ελληνοκύπριοι πήραν τα όπλα ενάντια στην αποικιακή δύναμη, ύστερα από μια μακρά, αλλά ανεπιτυχή ειρηνική πολιτική και διπλωματική προσπάθεια να επιτύχουν την απελευθέρωσή τους από τον αποικιακό ζυγό. Έχοντας να αντιμετωπίσει ένα απελευθερωτικό αγώνα στο νησί, η αποικιακή κυβέρνηση προήγαγε την ιδέα της διχοτόμησης της Κύπρου ως αντίμετρο προς το ελληνοκυπριακό αίτημα για ένωση με την Ελλάδα. Κατά τη διάρκεια του αντιαποικιακού αγώνα η τουρκία ενθάρρυνε τους Τουρκοκύπριους ηγέτες να συνασπιστούν με την αποικιακή κυβέρνηση σε μια προσπάθεια να εμποδίσουν τον αγώνα για αυτοδιάθεση του λαού της Κύπρου. Τότε δημιουργήθηκε η τουρκοκυπριακή τρομοκρατική οργάνωση ΤΜΤ, η οποία προκαλούσε επεισόδια ανάμεσα στις δύο κοινότητες. Οι Έλληνες όμως της Κύπρου ήταν αποφασισμένοι ή να εκπληρώσουν τον προαιώνιο πόθο τους, την Ένωση με τη μάνα Ελλάδα, ή να πεθάνουν. Πολλοί αγωνιστές της ΕΟΚΑ πέρασαν στο πάνθεον των ηρώων στον επικό και άνισο εκείνο ένοπλο τετραετή αγώνα. Η ψυχή του Έλληνα νίκησε για ακόμα μια φορά. Κάτω από την καθοδήγηση του στρατηγού Γεωργίου Γρίβα-Διγενή η ΕΟΚΑ κατήγαγε περιφανείς νίκες και έκανε τον κατά τ΄ άλλα ανίκητο στρατάρχη Χάριγκ, να παραδεχθεί ότι εφόσον ο Γρίβας βρίσκεται στην Κύπρο, η ΕΟΚΑ ήταν ανίκητη. Έτσι οι κατά τ΄ άλλα πολιτισμένοι Άγγλοι εφαρμόζουν απάνθρωπες μεθόδους για να κάμψουν το φρόνημα των Κυπρίων. Οργανώνουν στρατόπεδα συγκέντρωσης όπου συγκεντρώνουν οποιοδήποτε θεωρούν ύποπτο μέλος της ΕΟΚΑ. Στα στρατόπεδα αυτά αναβιώνουν μεσαιωνικές μέθοδοι βασανιστηρίων και μερικοί κρατούμενοι χάνουν ακόμα και τη ζωή τους από τα βασανιστήρια. Στις κεντρικές φυλακές Λευκωσίας στήνουν την αγχόνη που έμελλε να καθαγιαστεί από τον νεκρικό βρόγχο 9 αγωνιστών. Τους 9 αυτούς αγωνιστές μαζί με άλλους 4 οι οποίοι έπεσαν σε μάχη, έθαψαν οι αποικιοκράτες σ’ ένα προαύλιο χώρο των φυλακών γνωστό ως φυλακισμένα μνήματα. Η κορύφωση όμως της ηρωικής δράσης της ΕΟΚΑ ήρθε μέσα από τα πεδία των μαχών. Οι αντάρτες της ΕΟΚΑ έστηναν ενέδρες, διενεργούσαν δολιοφθορές σε αυτοκινητοπομπές των Άγγλων, έκαναν εφόδους σε αστυνομικούς σταθμούς και έπαιρναν οπλισμό. Με λιγοστά πολεμοφόδια αλλά με το ύψιστο εφόδιο που μπορεί να έχει κανείς, την αγάπη για την Ελλάδα, πολεμούσαν οι αντάρτες την πάνοπλη αυτοκρατορία. Κρυβόμενοι σε σπηλιές και κρησφύγετα, παρέμεναν αόρατοι από τους Άγγλους. Οι προδότες όμως, που πάντα υπάρχουν στους κόρφους του Ελληνισμού, πρόδιδαν μερικές φορές τις θέσεις τους. Και τότε οι αντάρτες αναμετριόντουσαν με τον θάνατο στα μαρμαρένια αλώνια. Οι εγγλέζοι ανήμποροι να καταβάλουν τους αντάρτες με τα όπλα χρησιμοποιούσαν κάθε άλλο απάνθρωπο μέσο. Το κρησφύγετο του Γρηγόρη Αυξεντίου στις πλαγιές του Μαχαιρά, ο αχυρώνας στο Λιοπέτρι, το κρησφύγετο του Κυριάκου Μάτση στο Δίκωμο, είναι χώροι όπου η λεβεντιά και η αυταπάρνηση των αγωνιστών της ΕΟΚΑ ντρόπιασαν την πανίσχυρη αγγλική αυτοκρατορία. Το αίμα όμως των αγωνιστών δεν εξαργυρώθηκε στον πολιτικό στίβο λόγω αδέξιων χειρισμών. Έτσι ενώ ο στόχος του αγώνα της ΕΟΚΑ ήταν η ένωση, επιβλήθηκε στον Κυπριακό λαό μια κολοβή ανεξαρτησία. |
Φυλακισμένα Μνήματα είναι η ονομασία ενός κοιμητηρίου το οποίο βρίσκεται στις Κεντρικές Φυλακές της Λευκωσίας όπου οι Βρετανοί έθαβαν τους απαγχονιζόμενους κατά την διάρκεια του απελευθερωτικού αγώνα του 1955-1959 για την απελευθέρωση της Κύπρου από τους Αγγλους .
Το κοιμητήριο κατασκευάστηκε από τους Βρετανούς επί Κυβερνήτη Τζων Χάρντιγκ. Σχεδιάστηκε σαν ένας περιτοιχισμένος μικρός χώρος δίπλα από τα κελιά των μελλοθανάτων και την αγχόνη. Έμεινε στην ιστορία με την ονομασία "Φυλακισμένα Μνήματα".
Οι Βρετανοί αποφάσισαν να θάβουν εκεί όσους εκτελούνταν για την δράση τους στον απελευθερωτικό αγώνα όπως και ηγετικές μορφές της Εθνικής Οργάνωσης Κυπρίων Αγωνιστών (Ε.Ο.Κ.Α.) που σκοτώνονταν σε μάχες για να μη μετατρέπονται οι κηδείες τους σε μαζικά συλλαλητήρια και μαχητικές διαδηλώσεις.
Στα Φυλακισμένα Μνήματα είναι θαμμένοι δεκατρείς αγωνιστές της Ε.Ο.Κ.Α., από τους οποίους οι εννιά εκτελέστηκαν με απαγχονισμό στις φυλακές, τρεις έπεσαν στο πεδίο της μάχης και ένας πέθανε σε στρατιωτικό νοσοκομείο, μετά τον τραυματισμό του σε μάχη.
Η κηδεία γινόταν αμέσως μετά τον απαγχονισμό. Μοναδική παρουσία ήταν εκείνη του ιερέα των φυλακών που έψαλε τη νεκρώσιμη ακολουθία έξω από την κλειστή είσοδο του κοιμητηρίου. Ύστερα οι Βρετανοί τους έθαβαν, χωρίς να παρευρίσκεται κανένας συγγενής των νεκρών ή άλλος Ελληνοκύπριος. Οι συγγενείς των νεκρών μπόρεσαν να επισκεφθούν τους τάφους μόνο μετά το τέλος του αγώνα.
Οι εννέα απαγχονισθέντες, όλοι τους νέοι ηλικίας 19-24 ετών, είναι με τη σειρά που εκτελέστηκαν:
Απαγχονίστηκαν μαζί στις 10 Μαΐου 1956:
Μιχαήλ Καραολής
Ανδρέας Δημητρίου
Απαγχονίστηκαν μαζί στις 9 Αυγούστου 1956:
Ανδρέας Ζάκος
Ιάκωβος Πατάτσος
Χαρίλαος Μιχαήλ
Απαγχονίστηκαν μαζί στις 21 Σεπτεμβρίου 1956:
Μιχαήλ Κουτσόφτας
Στέλιος Μαυρομάτης
Ανδρέας Παναγίδης
Απαγχονίστηκε στις 14 Μαρτίου 1957:
Ευαγόρας Παλληκαρίδης
Στα Φυλακισμένα Μνήματα αναπαύονται ακόμα τέσσερις αγωνιστές της Ε.Ο.Κ.Α. οι οποίοι έπεσαν μαχόμενοι. Οι Άγγλοι αρνήθηκαν να δώσουν τις σωρούς των ηρώων στις οικογένειές τους, φοβούμενοι τις λαϊκές εκδηλώσεις κατά την κηδεία τους. Τους έθαψαν στο κοιμητήριο των φυλακών, όπως τους απαγχονισθέντες. Οι τέσσερις αγωνιστές που όλοι έπεσαν στο πεδίο της μάχης είναι οι ακόλουθοι:
Μάρκος Δράκος
Γρηγόρης Αυξεντίου
Στυλιανός Λένας
Κυριάκος Μάτσης
Σε τέσσερις τάφους του κοιμητηρίου των Κεντρικών Φυλακών οι Άγγλοι έθαψαν οκτώ νεκρούς για εξοικονόμηση χώρου. Στον ίδιο τάφο βρίσκονται ανά δύο οι:
Ανδρέας Δημητρίου και Στυλιανός Λένας
Ανδρέας Ζάκος και Κυριάκος Μάτσης
Ανδρέας Παναγίδης και Μιχαήλ Κουτσόφτας
Γρηγόρης Αυξεντίου και Ευαγόρας Παλληκαρίδης
Στον τοίχο του κοιμητηρίου υπάρχει η επιγραφή: "Τ' αντρειωμένου ο θάνατος, θάνατος δε λογιέται"
Γρηγόρης Αυξεντίου (1928 – 1957)
Ήρωας του ελληνοκυπριακού αγώνα κατά των άγγλων δυναστών στη μεγαλόνησο.
Γεννήθηκε στο χωριό Λύση Αμμοχώστου στις 22 Φεβρουαρίου 1928. Με την αποφοίτησή του από το γυμνάσιο μετέβη στην Ελλάδα για να σπουδάσει στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων. Μπήκε τελικά στη Σχολή Εφέδρων Αξιωματικών και παράλληλα μελετούσε για να εγγραφεί στη Φιλοσοφική. Υπηρέτησε στα ελληνοβουλγαρικά σύνορα ως Ανθυπολοχαγός πεζικού και μετά επέστρεψε στην Κύπρο, όπου εργάστηκε ως οδηγός ταξί.
Στις 20 Ιανουαρίου 1955 έγινε η πρώτη συνάντηση του Αυξεντίου με τον Γεώργιο Διγενή - Γρίβα, που ήταν αρχηγός της Ε.Ο.Κ.Α. (Εθνική Οργάνωση Κυπρίων Αγωνιστών) και μπήκε στον αγώνα κατά των Άγγλων. Την άνοιξη του ιδίου χρόνου συμμετείχε στις επιθέσεις κατά της Ηλεκτρικής Εταιρείας και του Ραδιοφωνικού Σταθμού της Λευκωσίας.
Πολύ γρήγορα διακρίθηκε για τις ηγετικές του ικανότητες και του δόθηκε η θέση του υπαρχηγού της Ε.Ο.Κ.Α, της μεγαλύτερης απελευθερωτικής οργάνωσης στο νησί, με κύριο στόχο την Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα. Κατά τη διάρκεια της σύντομης αντιστασιακής του δράσης έλαβε τα ψευδώνυμα «Ζήδρος», «Ρήγας», «Αίαντας», «Άρης», «Μάστρος» και «Ζώτος».
Οι Άγγλοι κατακτητές έκαναν πολλές προσπάθειες για να τον συλλάβουν και τον επικήρυξαν με 5.000 λίρες. Ο Αυξεντίου πάντα τους ξέφευγε και ποτέ δεν έχασε το κουράγιο του. Μια φορά μεταμφιέστηκε σε καλόγερο και κέρασε τους άγγλους διώκτες του χωρίς να τον αναγνωρίσουν. Στις 10 Ιουνίου του 1955 βρήκε την ευκαιρία να παντρευτεί την αγαπημένη του Βασιλική στο μοναστήρι του Αχειροποιήτου.
Στις 12 Δεκεμβρίου 1955 ο Αυξεντίου και όλη η ιεραρχία της ΕΟΚΑ παγιδεύτηκαν από τους Βρετανούς στο όρος Τρόοδος, κοντά στο χωριό Σπίλια. Ο Αυξεντίου, όχι μόνο οδήγησε τους συντρόφους του σε ασφαλές μέρος, αλλά άφησε τους Άγγλους να αλληλοπυροβολούνται και να έχουν πολλά θύματα.
Στα τέλη Φεβρουαρίου 1957 οι αγγλικές δυνάμεις ασφαλείας έλαβαν την πληροφορία από ένα βοσκό ότι ο Αυξεντίου και η ομάδα του κρύβονται σε μια σπηλιά πλησίον της Μονής Μαχαιρά στο όρος Τρόοδος. Αμέσως, απόσπασμα από 60 στρατιώτες έφθασε εκεί το απόγευμα της 2ας Μαρτίου. Περικύκλωσε τη σπηλιά και κάλεσε τον Αυξεντίου να παραδοθεί. Ο επικεφαλής του βρετανικού αποσπάσματος, ανθυπολοχαγός Μίντλετον, πλησίασε την είσοδο της σπηλιάς και φώναξε: «Ρίξε τα όπλα σου και παραδώσου, αλλιώς θα επιτεθούμε». Κάποιος απάντησε: «Καλά παραδινόμαστε». Τέσσερις άνδρες βγήκαν έξω, όχι και ο Αυξεντίου. Ο Μίντλετον τον κάλεσε και πάλι να παραδοθεί, αλλά έλαβε την υπερήφανη απάντηση «Μολών λαβέ».
Αμέσως, τέσσερις στρατιώτες όρμησαν μέσα στην σπηλιά. Ο Αυξεντίου τους υποδέχτηκε με καταιγιστικά πυρά. Οι τρεις Βρετανοί οπισθοχώρησαν έντρομοι, ο τέταρτος, ένας δεκανέας, έπεσε νεκρός. Ο Μίντλετον ζήτησε ενισχύσεις, οι οποίες κατέφθασαν αμέσως με ελικόπτερα. Η μάχη συνεχίσθηκε για 10 ώρες, χωρίς αποτέλεσμα για τους επιτιθέμενους. Μπροστά στο αλύγιστο θάρρος του Αυξεντίου και αφού χρησιμοποίησαν όλων των ειδών τα όπλα, οι Βρετανοί έρριψαν στη σπηλιά βόμβες πετρελαίου. Τεράστιες φλόγες κάλυψαν το σπήλαιο, για να τυλίξουν σε λίγο το κορμί του Αυξεντίου.
Η μάχη τελείωσε στις 2 το βράδυ της 3ης Μαρτίου 1957. Το πτώμα του ηρωικού πατριώτη βρέθηκε απανθρακωμένο και τάφηκε την επομένη στις Κεντρικές Φυλακές Λευκωσίας, στο χώρο που είναι γνωστός σήμερα ως «Τα Φυλακισμένα Μνήματα». Ο Γρηγόρης Αυξεντίου ήταν μόλις 29 ετών.
ΕΥΑΓΟΡΑΣ ΠΑΛΛΗΚΑΡΙΔΗΣ.Μάρτυρας του αγώνα των ελληνοκυπρίων για την αποτίναξη του αγγλικού ζυγού και την Ένωση της Μεγαλονήσου με την Ελλάδα.
Γεννήθηκε στις 27 Φεβρουαρίου 1938 στο χωριό Τσάδα, της επαρχίας Πάφου. Μπήκε νωρίς στον αγώνα, από τα μαθητικά του χρόνια κιόλας. Το 1953, σε ηλικία 15 ετών, κατεβάζει και τεμαχίζει την αγγλική σημαία στο Κολέγιο της Πάφου, κατά την ημέρα στέψης της Βασίλισσας Ελισάβετ στο Λονδίνο. Δύο χρόνια αργότερα, συλλαμβάνεται ως μέλος της νεολαίας της ΕΟΚΑ, επειδή συμμετείχε σε παράνομη πορεία.
Στις 18 Δεκεμβρίου 1956 συλλαμβάνεται εκ νέου και κατηγορείται για κατοχή και διακίνηση παράνομου οπλισμού. Η δίκη του ορίζεται για τον Μάρτιο του 1957. Στη διάρκεια της ακροαματικής διαδικασίας δεν αφήνει περιθώρια στους δικηγόρους του για να τον υπερασπιστούν. Παραδέχεται την ενοχή του, με αξιοθαύμαστο τρόπο: «Γνωρίζω ότι θα με κρεμάσετε. Ό,τι έκαμα το έκαμα ως Έλλην Κύπριος όστις ζητεί την Ελευθερίαν του. Τίποτα άλλο».
Την επομένη της καταδίκης του Παλληκαρίδη σε θάνατο, ο κόσμος ξεσηκώνεται για να σώσει τον νεαρό μαθητή. Οι εκκλήσεις για την απονομή χάριτος από την Ελλάδα, την Αγγλία και τις Ηνωμένες Πολιτείες απορρίπτονται από τον άγγλο κυβερνήτη Τζον Χάρντινγκ και την αγγλική διπλωματία.
Ο Βαγορής, όπως ήταν το χαϊδευτικό του, δεν πτοείται. Στο τελευταίο γράμμα του δηλώνει: «Θ' ακολουθήσω με θάρρος τη μοίρα μου. Ίσως αυτό να 'ναι το τελευταίο μου γράμμα. Μα πάλι δεν πειράζει. Δεν λυπάμαι για τίποτα. Ας χάσω το καθετί. Μια φορά κανείς πεθαίνει. Θα βαδίσω χαρούμενος στην τελευταία μου κατοικία. Τι σήμερα, τι αύριο; Όλοι πεθαίνουν μια μέρα. Είναι καλό πράγμα να πεθαίνει κανείς για την Ελλάδα. Ώρα 7:30. Η πιο όμορφη μέρα της ζωής μου. Η πιο όμορφη ώρα. Μη ρωτάτε γιατί.»
Τα μεσάνυχτα της 13ης Μαρτίου 1957 οδηγείται στην αγχόνη. Τραγουδά τον Εθνικό Ύμνο. Δύο λεπτά αργότερα (14 Μαρτίου) η καταπακτή ανοίγει και ο Ευαγόρας Παλληκαρίδης περνά στην αιωνιότητα.
Ευαγόρας Παλληκαρίδης
_
Στο άκουσμα του θανάτου του Ευαγόρα Παλληκαρίδη ο Δωδεκανήσιος Φώτης Βαρέλης έγραψε ένα εξαίσιο ποίημα, το οποίο ο ραδιοσταθμός της Λευκωσίας το μετέδωσε τότε ως δημοτικό κυπριακό τραγούδι. «Εψές πουρνό μεσάνυχτα στης φυλακής τη μάντρα μες στης κρεμάλας τη θελιά σπαρτάραγε ο Βαγόρας. Σπαρτάρησε, ξεψύχησε, δεν τ’ άκουσε κανένας. Η μάνα του ήταν μακριά, ο κύρης τους δεμένος, οι νιοι συμμαθητάδες του μαύρο όνειρο δεν είδαν, η νια που τον ορμήνευε δεν είχε νυχτοπούλι. Εψές πουρνό μεσάνυχτα θάψαν τον Ευαγόρα. Σήμερα Σάββατο ταχιά όλη η ζωή σαν πρώτα. Ετούτος πάει στο μαγαζί, εκείνος πάει στον κάμπο, ψηλώνει ο χτίστης εκκλησιά, πανί απλώνει ο ναύτης, και στο σκολειόν ο μαθητής συλλογισμένος πάει. Χτυπά κουδούνι, μπαίνουνε στην τάξη του ο καθένας. Μπαίνει κι η πρώτη η άταχτη κι η Τρίτη που διαβάζει, μπαίνει κι η Πέμπτη αμίλητη, η τάξη του Ευαγόρα. - Παρόντες όλοι; - Κύριε, ο Ευαγόρας λείπει. - Παρόντες, λέει ο δάσκαλος∙ και με φωνή που τρέμει: - Σήκω Ευαγόρα, να μας πεις ελληνική ιστορία. Ο δίπλα, ο πίσω, ο μπροστά, βουβοί και δακρυσμένοι, αναρωτιούνται στην αρχή, ώσπου η σιωπή τους κάμνει να πέσουν μ’ αναφιλητά ετούτοι κι όλη η τάξη. - Παλληκαρίδη, άριστα, Βαγόρα, πάντα πρώτος, στους πρώτους πρώτος, άγγελε πατρίδας δοξασμένης, συ μέχρι χθες της μάνας σου ελπίδα κι αποκούμπι, και του σχολειού μας σήμερα Δευτέρα Παρουσία. Τα ‘πε κι απλώθηκε σιωπή πα’ σα κλαμένα νιάτα, που μπρούμυτα γεμίζανε της τάξης τα θρανία, έξω απ’ εκείνο τ’ αδειανό, παντοτινά γεμάτο». |
-
ΑΡΧΙΚΗ
- ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ
-
ΓΛΩΣΣΑ
-
ΙΣΤΟΡΙΑ
-
ΙΣΤΟΡΙΑ ΣΤ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ
>
- ΕΝΟΤΗΤΕΣ ΒΙΒΛΙΟΥ
- ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ '21 / ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΕΣ
- Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ '21 >
- ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΓΡΑΜΜΗ ΣΤ'
- ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ
- ΙΣΤΟΡΙΑ ΣΤ ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ
-
Ε ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ
>
- ΒΥΖΑΝΤΙΝΟ ΧΡΟΝΙΚΟ
- Εγκυκλοπαιδικό λεξικό Βυζαντίου
- Α'. ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΑΙ ΟΙ ΡΩΜΑΙΟΙ >
- Γ'. ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟ ΚΡΑΤΟΣ, ΜΙΑ ΔΥΝΑΜΗ ΠΟΥ ...
- Δ' ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟ ΚΡΑΤΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΓΕΙΤΟΝΙΚΟΙ... >
- Ε'- Η ΜΕΓΑΛΗ ΑΚΜΗ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ
- ΕΝΟΤΗΤΑ ΣΤ':ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ ΠΑΡΑΚΜΑΖΕΙ
- ΜΕΓΑΛΗ ΑΚΜΗ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥ...
- ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΙΕΣ
- ΕΑΛΩ Η ΠΟΛΙΣ
- ΑΚΟΥ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ Ε'
- ΓΛΩΣΣΑΡΙ ΒΙΒΛΙΟΥ
- ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΓΡΑΜΜΗ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ
- ΠΛΑΝΑ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΙΣΤΟΡΙΑΣ Ε'
- ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ - ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ
- SITE 3d για την άλωση της Πόλης
- Πλάνα Μαθημάτων Ιστορία Ε'
- E-CLASS / E DIM / ISTORIA
- ΨΗΦΙΑΚΗ ΤΑΞΗ Ε'-ΣΤ'
- ΒΥΖΑΝΤΙΟ
- ΘΕΜΑΤΑ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ
- Δ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ >
- ΙΣΤΟΡΙΑ Γ' >
- ΧΑΡΤΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ
- ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ
- 1940 ΙΣΤΟΡΙΑ
- ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ
- ΚΥΠΡΟΣ
- ΠΕΡΙΕΡΓΑ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ
- ΜΝΗΜΕΙΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ
- ΠΟΝΤΟΣ
- ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ
-
ΙΣΤΟΡΙΑ ΣΤ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ
>
-
ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ
- ΘΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΓΟΝΕΙΣ
- ΠΟΙΗΣΗ - ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ
- ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΕΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΔΑΣΚΑΛΟ
- ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΕΣ
- ΦΥΣΙΚΗ
- ΑΘΛΗΤΙΚΑ
- ΜΟΥΣΙΚΗ
- ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ
- ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ
- ΓΙΟΡΤΕΣ / ΧΕΙΡΟΤΕΧΝΙΕΣ / ΘΕΑΤΡΟ
- ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ
- ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ
- ΜΑΘΗΣΙΑΚΕΣ ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ
- ΜΕΓΑΛΕΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΕΣ
- ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΑ
- ΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΜΑΣ
- ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ
- ΦΟΡΜΕΣ ΓΙΑ ΔΑΣΚΑΛΟ-ΜΑΘΗΤΗ / ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΕΣ
- ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΑΣΚΗΣΕΙΣ
- ΑΓΓΛΙΚΑ
- ΜΑΘΑΙΝΩ ΞΕΝΕΣ ΓΛΩΣΣΕΣ
- ΡΑΔΙΟΦΩΝΟ
- online video converter
- Ε΄ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΑ
- ΒΙΒΛΙΑ ΣΕ PDF
- ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΙΣ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ
- ΣΥΝΔΕΣΕΙΣ ΓΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥΣ
- ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΜΑΘΗΤΩΝ
- ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΑΓΓΕΙΑ
- ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΓΡΑΜΜΗ Ε'
- ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΓΡΑΜΜΗ Γ'-Δ'
- Δημιουργική γραφή...
- ΒΥΖΑΝΤΙΟ
- ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΤΜΗΜΑΤΩΝ
- ΙΣΤΟΡΙΑ ΣΤ' ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ